Gerard van Keulen. Insinuaties, protestatie en attestatie.
Bij een insinuatie gaf de insinuant opdracht aan een notaris zich naar de tegenpartij in een geschil te begeven om deze mondeling of schriftelijk een bepaalde aanzegging te doen. Het ging meestal om een officiële verklaring dat de ander (de geïnsinueerde) verzuimd had een zekere verplichting na te komen, met het verzoek dit alsnog te doen. In feite kwam een insinuatie neer op een aanzegging van een vordering, want wanneer de tegenpartij in gebreke bleef, kon de notaris hem of haar middels een zogenaamde ‘protestatie’ aansprakelijk stellen voor alle geleden schade. Insinuatie en protestatie hoorden daarom nauw bij elkaar.
De notaris kon ook worden gevraagd om met behulp van een insinuatie in meer algemene zin iets bij de geïnsinueerde voor elkaar te krijgen. Dit laatste kwam bijvoorbeeld van pas bij beledigingen. De notaris vroeg de geïnsinueerde dan, of hij of zij de gewraakte belediging had geuit en of hij of zij er nog steeds achter stond. Zo ja, dan zou een rechtszaak volgen. Op hoop van akkoord, Aries van Meeteren 2006
Zoals we zullen lezen kon de notaris, wanneer de geïnsinueerde niet thuis was, de verklaring aan een willekeurig iemand in het huis voorlezen.
In het eerste geval was de naaister de ongelukkige die het hele verhaal moest aanhoren.
Er zijn twee insinuaties. De eerste gaat over het huis wat Gerard wilde huren maar waarvan de huurbaas de godspenningen (geld, dat men bij het aangaan van koop of huur aan de armen ‘om Godswil’ gaf; later handgeld tot bevestiging van een koopovereenkomst, of een huurovereenkomst.)
terug bracht. Het huis stond op 't Vlakke veld (Achter de Vijzelstraat, nu Derde Weteringdwarsstraat).
Gerard van Keulen en zijn gezin wonen op de Binnenkant thv buiten Bantammerstraat.
De tweede insinuatie gaat over de schoolmeester De La Grange die achterstallig schoolgeld opeist. Dit laat hij doen door iemand anders die nogal agressief te werk gaat. Gerard van Keulen blijkt failliet verklaard te zijn en zijn zaken waren nu overgenomen door de desolate boedelkamer.
De derde akte is een attestatie. Dat is een geschreven verklaring die in een eventuele rechtszaak kon worden gebruikt. Johanna Lucretia Prince en twee andere getuigen beschrijven precies hoe verschrikkelijk het manspersoon te keer ging in hun huis.
1) Insinuatie, Afvraaging en Protestatie 02 04 1791
Op heeden den tweede april des jaars 1791
heb ik Nicolaas Toll notaris bij de
edele here van Holland geadmitteert
te Amsterdam residerende mij met
de na te noemen getuigen uit den
naam ende van weegen de heer
Gerard van Keulen vervoegt ten
huise van Daniel Stoopendaal
makelaar alhier en aldaar aan
ijmand die mij zeide de naaijster te
zijn
gedaan de navolgende
Insinuatie afvraging en protestatie
de heer Gerard van Keulen wonende
binnen deese stadt doet
u Daniel Stopendaal meede
alhier woonagtig laasteijk
Insinueeren en afvragen
dat hij heer insinuant op den 26 maart
1791 van aff door u geint: heeft gehuurt
en door u geins: also aan hem heer inst:
is verhuurt een huis staande op t Vlakke
veld en dat wel voor de somma van 278:
voor den tijdt van drie agtereen volgende jaren
zullende ingaan primo maij 1791 en zullende
eindigen ultimo april 1794 en wel op dese
speciale conditien dat door den heer inst:
een vierendeels jaars huur ter somma van
f 69: 10: - voor uit zoude worden betaalt
off wel bij faute van dien te zullen moeten
delegeeren als meede dat door den heer
insinuant de binnen en buiten glaasen
voor zijn reekening moeten sigh gehouden
worden en bij verhuising digt moeten leveren
en voorts op zodanige meerdere conditien
als bij de mondelingen verhuising zijn
gestipuleert
dat den heer insinuant niet wil onder
soeken off die verhuuring door u geins: is ge
schied als makelaar dan wel di....
lijk als besitter van t vooren gedagte huis
egter nimmer hadt kunnen verwagten
dat eene zoo plechtige aangegaane huur
en verhuur op welke zelfs door u geins: de
godspenning is ontfangen en he... crontras
teerden in u geins: zakboekje door u geins: is
geannuleerd zoo wederregtelijk verbroken
zouden worden, zoo als het u geins: door
uwe ongehoorde gedragingen heeft kun
nen gelusten de door u in eige persoon
aangenoomene godspenning weder
ten huise van den heer insinuant door
twee persoonen te doen terug
brengen door t welken den heer inst:
vertrouwt dat gij geins: vermeent dat
de rieele aangegaane huur en verhuur
verbroken en vernietigd zoude zijn,
dan dat hij heer inst. wel verre van
in dat zoo erroneuse als allesints ver
werptelijk te sijn toe te stemmen ...
verkoosen heeft als vorens verder van
emploij te maken zodanige middelen van
regten als hem heer inst: te raaden zullen
staan u gein: door mij notaris in pre
sentie van getuigen te doen insinueeren en
afvraagen
off gij gein: niet in tegenwoor
digheid van mij notaris en get: als een
eerijk man moet declareeren het een
waarheid te zijn dat door den heer
inst: van u geins: is gehuurt en
als door u geins: aan den heer inst: is
verhuurt het huis staande op
t vlakke veld en dat voor zodanig
somma en op al zulke conditien als tussen
den heer inst: en u geins: onderling zij ...
bepaald en overeengekoomen in off gij geins:
dezelve huur,
daar bij geconditioneerde
voorwaarden
gestand zult doen zoo als
een man van eer en probiteit verpligt
is zijne eens gegeevene woord te moeten
doen terwijl hij onverwagt ...
heer inst: wel expresselijk aan zig
... alle zodanige middelen van
regten en als hem heer
inst: tot van zijn alles, als ge
te staade koomen.
protesteerende hij heer inst: wel
expresselijk van alle de kosten en
schadens welke door de wanpresta
tie van de tusschen den heer inst: en gein:
weederzijdse aangegaane huur en
verhuur en ... zijn veroorzaakt en
nog zullen veroorzaakt worden en
voorts van alles waar van ten desen
eenigsints kan en vermag te werden
geprotesteert.
Waarop de voormelde persoone aan
mij notaris tot andwoord gaf ik heb
het gehoort.
aldus gedaan en geprotestteert binnen
amsterdam ten presentie van
handtekeningen schepenen en notaris
2) Insinuatie. 28 04 1791
den 28 april 1791
heb ik Nicolaas Toll notaris bij de Edelen
Hove van Holland geadmitteert te Amster
dam resideerende mij met de natenoemen
getuigen uit den naam ende van weegens
de heer Gerard van Keulen woonende
binnen deeze stadt vervoegt ten huize
van De La Grange en aldaar
spreekende met een heer die mij zeide dat
hem ook aanging
gedaan de navolgende insinuatie en
protestatie
De heer Gerard van Keulen wonende
bnnen deze stadt doet u
De La Grange
insinueeren
dat hij heer inst: nimmer hadt kunnen
verwagten dat lieden welke zig hier ter
steede hebben geëtabliseert om aan kinde
ren van fatsoendelijke lieden, eene aproeving
te geeven die de kenmerken van deugd
en eerlijkheid weg konde draagen, zig der
maaten zouden emancipeeren als het
u geins: heeft kunnen gelusten door uwen
op weederregtelijke handelwijze ten opzigte
van den heer inst:
klaarlijk aan den dag te leggen eene
handelwijze die den heer inst: nimmer van
u geins: hadde durven denken te moeten onder
gaan, daar het u geins: niet onbewust kan
zijn. dat den heer inst: zig in die voor hem aller onge
lukkigste omstandigheeden heeft
bevonden dat hij heer inst: genoodzaakt
is geweest de beredding en rese...
zijne boedels te moeten demandeeren en
overlaaten aan lieden die daar toe door
heeren commissarissen zijn aangesteld
dat voormelde ...... des boedels
ten gevolgen heeft gehadt dat hij heer
inst: onder approbatie van die heeren commis
sarissen het door hem geproponeerden accord
door zijne crediteurencis geapprobeerd en geratifi
ceert,
dat het dus een volstrekte waarheid is dat
al waare u geint: opgemaakte pretentie aan
geene questien onderheevig gij ..... egter...
meerder van den heer inst: zoude hebben
tendecken als zodanig gedeelte als waar voor
de heer inst: met zijne andere crediteuren
is geaccordeert, dat nietteegenstaande dit
alles ...t u geins: heeft kunnen gelusten, om
aan hem heer inst: door .... van weegens u geinst:
te den ondergaan zodanige insultes en
alles verregaante onaangenaamheedens, dat
hij heer insinuant zig in de noodzakelijkheid
heeft bevonden de adsistentie van den
heer hoofdofficier deeser stadt te moeten
imploreeren tot voorkooming van alle
de gevolgen welke door de volharding in deese
uwe ongepermitteerde en tegens alle zeeden
van regt strijdende handelwijze zoude kunnen
veroorzaakt worden zoo doet
de heer inst: u geins: door mij notaris in
presentie van het: aanzeggen en protesteeren
dat hij heer inst: de aan u geins: volgens
geproponeert en geaccordeerd accord compete
rende penningen ter kamer van de desolate
boedels deeser stadt heeft opgebragt, en wel
aldus door u geinst: aldaar kunnen ontfangen
worden, zullende den heer inst: niet verder afwagten
zodanig persoon off persoonen als welke
uit naam van u geinst: met een ....
adsignatie zig verstouwt hebben om met
de alderheefigste vloek en scheldwoorden
ten huise van den heer insinuant den
betaaling van den inhoude van dien te
koomen a..... protesteerende
den heer insinuant ingevalle dezelve
adsignatie niet directelijk door u geinst:
word ingetrokken en buiteb... gestelt
van alle de injurien en wederregtelijke
aan hem heer inst: reeds veroorzaakt
en nog te veroorzaken en kosten en
schadens en voorts van alles waar na
ten deezen kan en vermag te werden
geprotesteert
Reserveerende hij heer inst: meede
wel expresselijk alles zodanige middelen
als hem heer inst: bij de beschreeven wetten
zijn verleent en door hem in gevalle
van een niet voldoenend andwoord voor
zeeker van emploij zullen worden ge
maakt.
Waarop een zeeker heer t exploict aanneemen,
de aan mij notaris tot andwoord gaft ik wist
niet dat de man aan de kamer was maar ik
vorder mijn geld.
Gedaan & geexploicteert binnen Am
steldm ter presentie van George Adam
Scheper en Hendrik Meijer Junior
als getuigen
Handtekeningen
3) Attestatie 28 04 1791
Op heeden den negenentwintigste april
des jaars 1791
compareeden voor mij Nicolaas Toll
notaris bij den Edee Hoove van Hol
land geadmitteert te amsteldam re
sideerende in prezentie van de nage
noemde getuigen
comp: tr:
Mejuf: Johanna Lucretia Prinse
huisvrouw van den natemelden heer
reguirant en adfirmant.
Maria van Eijk
Gesina Gushens als getuigen van
competente ouderdom dewelke bij deeze
uijt liefde voor de waarheid en ter ...
sitie van de heer Gerard van Keulen
en ten behoeven van diegeene die het
verder zoude moogen aangaan werde
opregte waarheid hebben getuigt en
verklaard zoo als voormelde heer
Gt: van Keulen ten dezen meede compa
rende heeft geadfirmeert.
en wel eerstelijk verkaard hij
heer adfirmant alleen dat hij voor
eenige tijdt geleeden zijn dochtertje ter
schoole hebbende het toch bij zeekere
De La Grange op de flueele burgwal
bij de staatsteeg dat het voormelde kind
zoo door ziekte als andere omstandigheeden
thuis zijnde gehouden hij heer req: en ...
daar van kennisse aan voormelde De La Gran
ge heeft gegeeven dat egter
niet tegenstaande deeze gedaane waarschu
wing het voormelde De La Grange heeft kun
nen gelusten om van tijdt tot tijdt met eene
adsignatie inhoudende nag... eene somma
van 31:8 dat deese adsignatie door hem heer
req: terug sijnde gesonden om reeden dat de
voldoening van dien door hem niet konde
geschieden uit oorzake dat hij heer adfirm:
zijne boedel onder sequestatie heeft moeten
stellen, en ook werkelijk met alle zijne
crediteuren een accord getroffen heeft die
ingevolge het geproponeerde en nu geratificeert
accord hunne ... alhier ter kamer kunnen
ligten en ontfangen.
Verklarende nog hij heer reqt:
alleen, dat onderdag en wel op woensdag
geweest zijnde den 27 deezer des voormiddags
ten huize van hem heer req: wordende aange
schelt, hij req: en adfrmant de voordeur zelfs
openende een manspersoon zig als doen nog op
de stoep bevindende, dog egter door hem heer adfirm:
in huis gelaten zijnde een papiertje aan
hem heer req: en adfirm: ter handen stel
ende zijnde de adsignatie die reeds door den
req: geweigert was om te betaalen, dat
voormelde persoon de afvordering van de beta
ling van die adsignatie op zoo eene hooge toon
instelde dat alle de getuigen zig van hunne
beezigheeden verwijderde om te verneemen
welke de oorzaak van deeze rusie en questie
zijn mogten.
Verklaarende nu alle de getuigen
te zaamen en adfirmeert hij req: en adfir
mant dat het meergedagte manspersoon zonder
na eenig-reeden en te willen luisteren dade
lijk met alle de afgrijselijkste vloeken hem
heer req: is begonnen te insulteeren hem
uitmakende voor een blixemse bankroetier
schelm cannaille en vooral het geene dat
een woedende mont kan uitbraken, be...
gende alle zijne uitdrukkingen met geen
.... gedeelte van uitgezogte vloekwoor
den wijders verklaaren nog alle de getuigen
te zaamen, dat de woede van dat mansper
soon desmaaten ten top steeg dat zij alle
voor ongelukken bedugt waren, zelfs
die woede tot die hoogte klom dat hij heer
req: en adfirmant zig genoodzaakt
heeft gevonden. het zelve manspersoon
met kragt zijn huis te doen ontruimen
waar na het voormelde mansperzoon
op stoep geraakt zijnde weeder met zulk
raasen en vloeken is voortgegaan en
dermaaten gebuldert heeft dat er zig
directelijk een vergadering van mensen
voor het huis van den req: en adfirmant
heeft bevonden besluitende zijne brutalitei
ten met te zeggen # dat hij om half vier weder zoude
koomen en als dan geadsiteert zoude
zijn met zodaanige andere lieden
# na alvoorns zijn
hooft door het opge
schoven raam
te horen van de zijde
kamer gestooken
hebbende en alsoo
door dat opgeschoven
raam met gelijken
woede gescholden en
vloeken heeft ront
gegaan
de den req; en adfirmant wel zoude den
noodzaken de bealing te moeten doen
hem tevens waarschouwende van
zig te wagten van niet uit zijn huis
off op de binnenkant te koomen #
verklaarende wijders den req: adfir
mant alleen dat hij tot voorkooming van
eene tweede onaangenaamheid zig directe
lijk vervoegt heeft bij zijn Wel Ed.heid
den Heer Hoofdofficier deeser stadt om door
zijne autoriteit en adsistentie verder
brutaliteiten zoo aan zijn huis als aan zijn
persoon bedreigt afteweeren dat den
Heer Hoofdofficier na informatie van hem
req: en adfirmant bekoomen hebbende
ook directelijk de versogte adsistentie
heeft verleent zoo als ook twee dienaaren
der justitie op order van zijn weledelheid
zig hebben vervoegt ten huise van den
heer req:.
Verkaarende laastelijk de getui
gen nog dat gedagte manspersoon in plaats
van volgens zijn zeggen om 4 uuren weder
om te koomen werkelijk zig omde streek
van half drie weder aan het huis van den
req: heeft vervoegt, dog door dien de
grendel op de onderdeur door de
tweede getuigen was geschoven het hem aldus
belet is in huis te koomen, tragtende
hij egter met force de deur te openen
dan het geen hem mislukt zijnde weder
is weggegaan met zwaaren scheldwoorden
en affgrijselijke eeden bezwerende
dat hij om zeven uuren precies weder
zoude koomen en als dan de betaling
wanneer het geld niet voor die tijdt daar was
van die adsignatie zoude moeten hebben #2
dan door dien de twee die naar en nader
hand zig ter huise van de req en
adfirmant bevonden zulx d.....
door hem is ontdekt, en hem dat afge
schrikt heeft deese aijne laaste visite
bij den req: en adfirmant te koomen afleg
gen hebbende de brutalen handelwijze
zodanigen uitwerking op de gemoederen
# de 2 get:
dat dat
manspersoon die ...
ging gesterkt met
deese woorden
laat den blixen
maar op de binne
kant koomen dan
zalk hem wel
vinden.
#2 daar bij voegende
denkt die blixemse
bankroetier met
het geldt meede
bankroet te gaan
van deese getuigen gehadt, dat zelfs eene
vandien en snel de tweede heeft moeten doen ader
laaten.
Geevende zij getuigen en hij req:
en adfirmant zoo te saamen als ieder
voor zig voor reedenen van weetenschap
het door hun gedeposeerde te hebben
gehoort gesien bijgewoont en ondervonden
en voorts als in den text bereid zijnde
al het voormelde verklaarde desge...
reerd nader met solomneele eede te
bevestigen.
Gepasseert binnen amsterdam
voo... presentie van George Adam
Scheper Hend: Meijer Sunier als
getuigen
handtekeningen (Maria van Eijk die verklaart
niet te kunnnen schrijven)
De voorenstaande verkaringen was
gereccolleert en door schepen A G
Schuijt onderteekend den 1 may 1791